EL FILIBUSTERISMO

 El Filibusterismo

 ni Jose Rizal

                                               Pagpapakilala sa may Akda

Jose Rizal

José Protasio Rizal Mercado y Alonso Realonda, ipinanganak noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, Laguna at siya ay namatay noong Disyembre 30, 1896 sa Bagumbayan, Manila. Isa siyang kilalang patriyotiko, manggagamot, at manunulat na naging inspirasyon sa kilusang nasyonalista ng Pilipinas.

Sa lalong madaling panahon siya ay nakatuon ang kanyang sarili sa reporma ng Espanyol panuntunan sa kanyang sariling bansa, kahit na siya ay hindi kailanman advocated kalayaan ng Pilipinas. 

Karamihan sa kanyang pagsusulat ay ginawa sa Europa, kung saan siya naninirahan sa pagitan ng 1882 at 1892.

Noong 1887 inilathala ni Rizal ang kanyang unang nobela, Noli Me Tangere, isang madamdamin na pagkakalantad ng mga kasamaan ng panuntunan ng Espanya sa Pilipinas. Ang isang sumunod na pangyayari, El Filibusterismo (1891), ay itinatag ang kanyang reputasyon bilang nangungunang tagapagsalita ng kilusan ng reporma sa Pilipinas.

Siya ang naging pinuno ng Movement ng Propaganda, na nag-aambag ng maraming artikulo sa kanyang pahayagan, La Solidaridad, na inilathala sa Barcelona. Ang pampulitikang programa ni Rizal ay isinama ang pagsasama ng Pilipinas bilang lalawigan ng Espanya, representasyon sa Cortes (ang Espanyol parliyamento), ang pagpapalit ng mga Kastila ng mga Kastila ng mga Pilipinong pari, kalayaan sa pagpupulong at pagpapahayag, at pagkakapantay-pantay ng mga Pilipino at mga Espanyol bago ang batas.

Inabot si Rizal ng tatlong taon upang matapos ang libro. Nagsimula si Rizal sa El Filibusterismo noong Oktubre 1887 habang nasa Calamba, Laguna siya. Sa London, England (1888), binago niya ang balangkas at ilang mga kabanata. Nagpatuloy si Rizal sa kanyang manuskrito sa Paris, France. Di nagtagal ay lumipat siya sa Brussels, Belgium kung saan ang gastos ng pamumuhay ay mas mura at para hindi siya maabala ng mga sosyal na pangyayari para magbigay pansin lamang siya sa aklat. Natapos niya ang aklat noong Marso 29, 1891 sa Biarritz, France.

Siya’y may malawak na intelektwal na interes. Siya ay isang antropologo, ethnologist, ophthalmologist, nobelista, sociologist, guro, ekonomista, arkitekto, engineer, iskultor, pintor, manunulat ng mga dula, mananalaysay, mamamahayag, magsasaka, dramatista, martial artist, at isang kartographer, bukod sa iba pang mga bagay.

_______________________________________________________________

Uri ng Panitikan

>Nobela

                                            Ang nobela, akdang-buhay o kathambuhay ay isang mahabang kuwentong piksiyon na binubuo ng iba't ibang kabanata.

_________________________________________________________________________________

                                 Layunin ng may Akda

Upang imulat ang mga saradong mata ng mamayang pilipino mula sa kaharasan ng mga kastila.

_________________________________________________________________________________

                      Paglalapat ng Teoryang Pampanitikan

• Realismo - Ang mga naranasan ng mga Pilipino sa ilalim ng Espanya ay maaaring makita pa rin sa totoong buhay, tulad ng diskriminasyon at pagmamalupit ng mga Espanyol sa mga Pilipinas

• Humaniso - Ang teoryang ito ay naka sentro sa mga tao at sa istorya, makikita na ang nobela ay nagbibigay bg malaking pansin para sa mga Pilipino, para sa kanilang mga nararanasan at ginagawa, kasabay naman ang pagbibigay pansin sa mga Espanyol at sa kanilang mga ginagawa

• Historikal - Ito'y matuturing Historikal dahil ang mga pangyayaring nangyari sa nobela ay maaaring makumpara sa mga pangyayari ng Pilipinas noong unang panahon, tulad ng pagiging marahas ng mga Espanyol sa Pilipino, and isa pang halimbawa ang rebolusyon na sinubugang gawin ni Simoun

___________________________________________________________

Tema o Paksa ng may Akda

Sinasalamin nito o ipinapakita ang kaharasan na tinatamasa ng mamayang pilipino sa kamay ng mga kastila

___________________________________________________________

Mga Tauhan/ Karakter sa Akda

Simoun

Siya ay si Juan Crisostomo Ibarra sa nobelang Nolie Me Tangere. Nagpanggap siya bilang isang mag-aalahas upang hindi siya makilala sapagkat siya ay may planong maghiganti sa mga pamahalaan.

Basilio

___________________________________________________________

Siya ay mag-aaral ng medisina at kasintahan ni Juli. Kinumbinsi siya ni Simoun na maki-isa na maghiganti sa pamahalaang kastila

                                                    _______________________________________________________

Isagani

Malapit na kaibigan ni Basilio. Siya rin ay dating kasintahan ni Paulita. Tinapon niya ang dinamita sa ilog na dapat ay papasabugin sa kasal ni Paulita at Juanito








_____________________________________________________

Paulita Gomez

 Siya ang dating kasintahan ni Isagani ngunit kay Juanito siya nagpakasal









_________________________________________________________

Juli

Siya ang kasintahan ni Basilio na hinalay ng isang pari






                                        _____________________________________________________________

Don Timoteo Pelaez

Nakipagsanib sa kaniya sa negosyo si Simoun upang maisakatuparan ang plano nito. Siya rin ang nagkasundo ng kasal ni Juanito at Paulita.





               

    _______________________________________________________

Juanito Palaez

Anak ni Don Timeo at napangasawa ni Paulita. Siya ay kinagigiliwan ng kaniyang mga propesor at kilala bilang kabilang sa mga angkang may lahing kastila





_____________________________________________________

Padre Camorra

Siya ang nanghalay kay Juli









                                                        _____________________________________________________

Padre Florentino

Sa kaniya nagtapat si Simoun ng kaniyang tunay na katauhan bago siya magpakamatay








_________________________________________________________________________________

Tagpuan/Panahon

- Maynila at Laguna 

kung saan naglalakbay si Bapor Tabo


- San Diego 
 
dinalaw ni Basilio ang puntod ng kanyang ina sa libingan ng mga Ibarra

- Los Baños


- Kumbento ng Sta. Clara 

- Panciteria Macanista de Buen Gusto 

isang salu-salo para sa mga mag-aaral, dahil nabigo silang maipatayo ang Akademya ng Wikang Kastila

- Kulungan 

nakulong si Basilio

- Ang bahay na pinagdarausan ng piging o kasal nila Juanito 

at Paulita

- Asotea 

dito inihagis ni Isagani ang lampara sa ilog
- Bahay ni Padre Florentino 


nagtungo si Simoun dito upang makatakas sa piging
- Dagat

dito itinapon ang mga naiwang alahas ni Simoun noong namatay siya

_________________________________________________________________________________

Nilalaman o Balangkas ng Pangyayari

Ito ay makabuluhan at nakakaenganyong basahin dahil isinasalaysay nito ang hindi makataong gawa ng mga kastila at naglalaman din ito ng historya ng pilipinas noong panahon ng kastila.

_________________________________________________________________________________

Mga Kaisipan o Ideyang Taglay ng may Akda

Ang ideyang taglay ng akda ay ipakita ang di pagsang-ayon ng may akda sa pamumuno ng simbahan at pamahalaan noong panahon ng kastila, ipinapakita rin dito ang pangaabuso ng pamahalaan at simbahan sa kapangyarihang natatamasa nila.

_________________________________________________________________________________

Estilo ng Pagkakasulat ng Akda

Ang mga salita sa nobela ay mga malalalim na salita sapagkat ang nobelang ito ay isinulat noong panahon ng mga kastila.

_________________________________________________________________________________

Buod

Ang aklat ay nagsasalaysay ng pagbabalik ng kalaban ng Noli Me Tangere, Crisostomo Ibarra, sa ilalim ng pagtakpan ng isang mayaman na mag-aalahas na nagngangalang Simoun. Dahil sa mga pang-aabuso ng Espanyol, si Ibarra ay iniwan ang kanyang mga paniniwala sa pasipista upang makabalik sa Pilipinas at magsimulang marahas na rebolusyon .

Si Basilio ng Noli Me Tangere, na ngayon ay isang kabataang lalaki at isang dalubhasang medikal na estudyante, ay hinikayat ni Ibarra upang tulungan siya sa pagbubuga ng isang bomba sa isang pagtitipon sa lipunan, na nagpapahiwatig ng simula ng rebolusyon.

Gayunpaman, binabalaan ni Basilio ang kanyang kaibigan na si Isagani. Napagtatanto na ang babae na kanyang minamahal ay nasa gusali, kaya ibinabagsak ni Isagani ang bomba sa ilog, na pinigilan ang pagsabog at ang rebolusyon. Dahil sa mga bagay na ito, si Simoun ay pinagisipang magpapakamatay sa pamamagitan ng pagkuha ng lason at nakahanap ng lugar kung saan siya’y magpapatiwakal sa bahay ng isang pari, si Father Florentino, na nakakarinig ng kanyang huling pagpapahayag at tinitiyak sa kanya na hindi lahat ng pag-asa ay nawala.

Sa kamatayan ni Simoun, si Father Florentino ay pinuri ang mga hiyas sa dagat, at nagsasabi na ang mga hiyas na dating ginagamit sa suhol at korap na mga tao, ay inaasahan na isang araw na magamit ang mga ito para sa isang makabuluhang layunin.

Ang Munting Prinsipe

ANG MUNTING PRINSIPE

Antoine de Saint-Exupery

(Nobela mula sa Pransiya)

Si Antoine de Saint-Exupery ay ipinanganak sa Lyon, France noong ika-29 ng Hunyo, 1900. Hinirang siya bilang isang pambansang bayani ng Pransiya. Naging isa siyang piloto at kasabay nito ang pagkahilig niya sa pagsusulat. Ang pinakatanyag na isinulat ni Antoine de Saint-Exupery na mayroong isang milyong kopya bawat taon sa mundo. Ang mga isinulat niya ay nagtataglay ng pilosopikal na aspekto at ng kritisismo sa lipunan. Madalas gamiting libro ng mga nagsisimulang mag-aral ng Pranses Impormasyon sa Awtor Antoine de Saint-Exupery Impormasyon sa Akda. 

URI NG PANITIKAN

Nobela- akdang buhay o kathambuhay. Ay isang mahabang kuwentong pikisyon na binubuo ng iba't ibang kabanata.

LAYUNIN

Layunin ng may akda na ipaalam sa mga mambabasa lalo na sa matatanda na ang mga mahahalagang bagay sa buhay ay hindi natin nakikita o nahahawakan kundi nararamdaman ng puso.

TEORYA

Humanismo - Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; binibigyang tuon nito ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento, atbp.

TEMA

Ang pangunahing tema ng Ang Munting Prinsipe ay ang kahalagahan ng pagtingin sa buong katauhan upang mahanap ang tunay na katotohanan at kahulugan ng isang bagay. Ito ay ang alamid na nagtuturo sa Prinsipe upang makita ang puso ng isang tao sa halip na sa mga mata lamang.

TAUHAN
Ang mga tauhan ay ang:

Munting Prinsipe - ang bida sa kwento na nagmula sa ibang planeta.

Alamid - ang nagturo sa prinsipe ng napakamahalagang bagay.
Rosas - ang mahal at pinaka mahalaga sa Munting Prinsipe.

TAGPUAN

Bundok - dito niya nakita ang iba't ibang planeta.

Planeta - dito siya naglakbay at nakakilala ng iba't ibang bagay.

NILALAMAN

Ang kwento ng munting prinsipe ay di pangkaraniwan sa mga nababasa natin,  dahil ang Munting Prinsipe ay nakabase sa totoong buhay. Ito ay may koneksyon sa totoong buhay ng awtor. Ginamitan ito ni Antoine de Saint-Exupery ng mga simbolismo tulad na lamang ng rosas na sinisimbolo ang kanyang asawa.

KAISIPAN

Ang kaisipan ng kwento ay ang mga mahahalagang bagay sa buhay ay hindi mo makikita sa iyong mga mata, tanging ang iyong puso lamang ang makakadama.

ESTILO

Isinulat ito ng awtor base sa totoong pangyayari sa buhay niya na ginamitan niya lamang ng pagkakaiba tulad ng pagbibigay simbolo sa mga tauhan. Gaya na lamang ng rosas, sinsimbolo nito ang asawa ng may-akda na si Consuelo de Saint-Exupery at ang alamid naman ay pinaniniwalaan na sinisimbolo ang kapatid ng awtor na si Francois.

BUOD

Ang Munting Prinsipe ay natutunan ang kahalagahan ng relasyon simula ng dumating sa kanya ang alamid, na nagpaliwanag sa kanya ng kahalagahan ng pag papaamo. Dito lamang nakita ng alamid ang Munting Prinsipe bilang higit pa sa isang ordinaryong maliit na batang lalaki. Tulad ng nakita ng Prinsipe na bagaman ang kanyang rosas ay hindi lamang basta rosas, wala ng mas espesyal pa sa kanya dahil sa pagsasama na nilikha sa pagitan nila, at ang pananagutan na nararamdaman niya.

Paglisan

Paglisan

     ni Chinua Achebe

Pagkilala Sa May-Akda

Si Chinua Achebe ay isang nobelista, makata, propesor at kritikong Nigerian. Ang kanyang unang nobelang Things Fall Apart noong 1958 ay madalas na isinasaalang-alang bilang pinakamahusay at pinaka-malawak na babasahing libro sa modernong Aprikano panitikan na kanyang naiambag kaya ay nanalo siya sa Man Booker International Prize noong 2007.

Hindi siya nasiyahan sa mga aklat tungkol sa Africa na isinulat ng mga awtor na galing sa Britanya at dahil sa nararamdaman niya na ang mga paglalarawan sa mga taong Afican ay hindi naaayon at nakakainsulto kaya ito ay nag-uudyok sa kanya upang sumulat ng nobela habang nagtratrabaho para sa Nigerian Broadcasting Corporation para sa kanyang unang likhang nobela na "Things Fall Apart".

Uri ng Panitikan 

Ang Things Fall Apart ay isang nobela, akdang-buhay o kathambuhay na isang mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng mga pangyayari na pinaghahabi sa isang mahusay na pagbabalangkas na ang pinakapangunahing sangkap ay ang pagkakalabas ng hangarin ng bayani sa dako at ng hangarin ng katunggali sa kabila ng isang masining na pagsasalaysay.

Layunin ng Akda

Ang layunin ng may akda nung isinulat niya ito ay para sa ating buhay na dapat hindi tayo

magpadaig sa takot. Dapat ang mga problema ay hinaharap kahit gaano pa ito kabigat. Hindi ito masososlusyunan sa pamamagitan ng pagtakas lalong lalo na ng pagpapatiwakal. Layunin din nitong manghikayat sa mga mambabasa na tanggalin ang takot sa ating mga sarili at pinuin ito ng katapangan sa bawat bagay na ating gagawin. 

Paglalapat ng Teoryang Pampanitikan

• Realismo

Sa teoryang ito, ipinapakita ang mga karanasan at nasaksihan ng may akda sa kanyang lipunan.Sa teorya rin na ito maaring maihalintulad ang mga panyayari sa ating lipunan ngayon.

Nakapaloob sa akdang ito ang napakaraming dahilan para masabing ito ay teoryang realismo. Tulad na lamang ng arugain ni Okonkwo at naging magkasundo sila ni Ikemefuna at itinuring siyang ama nito pero nagawa niya paring patayin ang bata. Sa kasalukuyang panahon, napakaraming mga tao ang mga nagtataksil. Sunod naman, ang ginawang pagtakas ni Okonkwo ng mabaril nya ang anak ng yumaong nagpayo sakanyang si Ogbuefi Ezeudu. Mahahalintulad din ito sa mga panyayaring pagtakas ng mga tao sa kanilang mga problema. At ang pinakamalala sa lahat, ang pagpapatiwakal nito. Sa buhay, hindi sagot ang pagtakas sa mga problema lalong lalo na ang pagkitil sa sarili, dahil hindi naman nito masosolusyunan ang iyong mga paghihirap, bagkus ay lalo lamang palalalain.

• Historikal

Sa teoryang ito, pinapakita ang karanasan ng isang lipi ng tao na syang masasalamin sa kasaysayan at bahagi ng kanyang paghubog.

Ang nobelang ito ay isang teoryang historikal dahil ipinakita dito ang mga nangyari sa kanilang lugar lalo na sa mga ginawa o nangyari sa mga tao sa Nigeria.

Tema o Paksa ng Akda

Ang nobela ay tungkol sa pagpapahalaga sa kultura ng Bansang Nigeria, pag-unawa sa mga tradisyon na nakapaloob sa kanilang bansa, pag-ahon sa pagkakalugmok at pagpapahalaga sa mga aral na natutuhan mula sa mapapait  na karanasan. Ito ay makabuluhan dahil nararanasan natin ang mga ganitong sitwasyon sa ating buhay. Ito din ay napapanahon dahil lahat ng tao ay nakakaranas ng mga ganitong sitwasyon.

Mga Tauhan o Karakter sa Akda

Okonkwo - Isang matapang at respetadong mandirigma na nagmula sa lahi ng mga Umuofia.

Unoka - Ang ama ni Okonkwo.

Ikemefuna - Ang batang lalaking kinuha bilang tanda ng pakikipagkasundo sa kapayapaan sa pagitan ng Umuofia.

Ogbuefi Ezeude - Isa sa matatandang taga-Umuofia na nagbabala kay 
Okonkwo na huwag makialam sa planong pagpatay kay Ikemefuna.

Obierika - Ang kaibigan ni Okonkwo na matiyagang kinukuha at inaani ang mga pananim sa dating lugar ni Okonkwo.

Uchendu - Ang tiyuhin ni Okonkwo na malugod silang tinanggap sa kanilang pamayanan.

G. Kiaga - Isang interpreter na tumulong kay G. Brown upang kausapin ang mga taga-Mbanta.


G. Brown - Ang lider ng mga misyonerong kumausap sa mga taga-Mbanta.

Rev. James Smith - Ang pumalit kay G. Brown ng nagkasakit siya. Isang malupit at bugnuting misyonero.

Enoch - Ang humablot sa takip sa mukha ng isang Egwugwu.

Egwugwu - Ang sumunog sa tahanan ni Enoch at sa simbahan.

Mga Tagpuan o Panahon

Nigeria - Isang bansa sa Africa sa Golpo ng Guinea.

Umofia - Isang hindi gaanong kilala at kalakihang tribo sa Nigeria.

Mbanta - Ang lugar ng kapanganakan ng ina ni Okonkwo. 

Abame - Isang pamayanan ng mga Umofia.

Lugar ni Okonkwo - Dito natagpuang nakabitin si Okonkwo.

Nilalaman o Balangkas ng mga Pangyayari

Ang mga nilalaman ng mga pangyayari ay karaniwan ng makikita sa ating lipunang ginagalawan. Wala ng kakaiba tungkol dito dahil maraming mga tao ang hindi nakakaunawa sa mga tradisyon ng bawat bansa tulad nalang ng sa Africa. Masasabing luma na ang mga pangyayari sapagkat noon pa man ay may mga hindi na pagkakaunawaan tungkol sa relihiyon at kultura ng mga bansa.

Kaisipan

• Ang kapangyarihan ay nangingibabaw kaysa sa pagmamahal.

• Sa bawat pagkakamali ay hindi mawawalan ng konsensiya.

• Ang isang kasalanan ay maaaring makapagbago sa pag-iisip ng mga tao.

Istilo 

Sa pagsasalaysay, pinanatili ni Achebe na simple at direkta sa punto ang mga salita kaya naman ay naging epektibo ang paraan ng pagkakagamit ng mga salita. Ginamit niyang estilo ang kanyang layunin na paggamit ng wika upang ilarawan kung paano tinitingnan ng mga Ibo ang kanilang mundong ginagalawan. Angkop na angkop  ang antas ng pag-unawa dahil karaniwan na ang mga salitang ginamit sa akda. Makikita mo rin kung saan-saan ang mga grupo ng mga salita at parirala ng mga Ibo. Gumamit din si Achebe ng isang toneladang salawikain na nagpapahiwatig ng tradisyunal na kasabihan ng kanilang kultura at mga maiikling kwento nila na pinaliliwanag ang mga tradisyon at kasaysayan ng kanilang bansa dahilan ng pagiging masining nito na nagbigay ng kulay sa kabuuan ng akda. Sa kabuuan ng nobela, nakagawa si Achebe ng isang kamangha-manghang gawa ng sining kung saan ay nakuha niya ang diwa hindi lamang ng kanyang mga katutubo ngunit pati na din ang kanyang mga mambabasa dahil sa wika ng mga Igbo sa pamamagitan ng paggamit niya ng wikang Ingles.

Buod

Si Okonkwo ay isang respetadong tao sa mga taong Igbo, ngunit namumuhay siya sa takot na maging tulad ng kanyang tamad, duwag at kahiya-hiyang ama. Sa takot niya na maging katulad ng kanyang ama, gumawa siya ng kanyang unang pinakamalaking kasalanan sa pamamagitan ng pagpatay sa kanyang ampon na anak na si Ikemefuna. Di naglaon ay nakagawa si Okonkwo ng kanyang ikalawang malaking kasalanan sa pamamagitan ng hindi sinasadyang pagpatay sa isang kanayon at dahil dito ay kinakailangan na maabswelto siya sa pamamagitan ng paglalaan ng pitong taon sa  kanyang inang-bayan dahil sa pagpapatapon sa kanya. 

Pagkatapos ng pitong taong pagpapatapon, bumalik siya sa Umuofia ngunit ang pagtanggap sa kanya ay hindi kasing ganda ng inaasahan niya. Ito ay dahil dumating ang mga misyonero at binago ang estilo ng pamumuhay ng Igbo. Naging mga kapatid laban sa mga kapatid at ang pagpapatupad ng mga labag sa batas na pamahalaan at sistema ng hustisya ay lumaganap. Kalungkutan at pagkagalit ang nararamdaman ni Okonkwo sa mga pagbabago na nakikita niya na gawa ng mga puting kalalakihan kaya hinikayat niya ang mga pinuno ng Umuofia na magsagawa ng agresibong aksyon laban sa mga misyonero. Si Okonkwo at iba pang mga lider ng komunidad ay sinunog ang simbahan ngunit sila din ay nabilanggo at pinahiya ng mga puting kalalakihan at dahil dito ay naghangad si Okonkwo ng digmaan, ang pagpatay sa isa sa mga puting opisyal ng gobyerno. Noong napagtanto niya na ang Umuofia ay hindi kailanman maghihimagsik laban sa mga mang-aapi, siya ay nagpapatiwakal.